5.4 Çekme hızı ve türü

Çark seçilirken ekipman hızı önemli bir faktördür. Hız 0 ise ve bu nedenle kullanım genel olarak statikse, her çark için yük kapasitesi ile üretici kataloglarında belirtilen statik yükün karşılaştırılması yeterlidir. Hız 0’dan farklıysa, çekme türü de göz önünde tutulmalıdır. Çekme türü, gövdeyi hareket ettiren kuvveti uygulamak için kullanılan araçtır. Endüstride, çekme cihazları manuel ya da mekanik olabilir. Manuel, kuvvetin bir ya da daha fazla kişi tarafından uygulandığı durumları ifade ederken; mekanik, bu kuvvetin mekanik bir cihazla (takılı tahrikler veya çekme aygıtları kullanılarak) uygulandığı durumları ifade eder.

• Manuel hareket ettirme

Manuel hareket ettirme için, hız genellikle 4 km/s’den az veya ona eşittir. Yalnızca bir operatörün yükü hareket ettirmesine izin veren bir çark seçimi, aşağıdaki formülle belirlenen çarkın yuvarlanma direnci değerine göre yapılmalıdır:

burada: S = yuvarlanma direnci Pu = taşınacak ağırlık Pc = ekipman darası (ekipman ağırlığı) n = ekipmanın çark sayısı (maksimum 4). Elde edilen değer, üretici kataloğunda belirtilen çark yuvarlanma direnci değeri ile karşılaştırılmalıdır.

• Çekme aygıtları ile mekanik hareket

Çekmeli mekanik hareket durumunda, çark seçimi ekipmanın çalışma hızına göre seçilmelidir. Çarkın nominal dinamik yük kapasitesi normalde en fazla 4 km/s’lik (1,1 m/s) bir hızı ifade eder. Hız 4 km/s’den yüksekse, çarkı oluşturan materyaller çalışma hızında meydana gelen bir artışla performanslarının azaldığı kimyasal-fiziksel değişimlerden geçtiği için, yük kapasitesi değerine bir düzeltme faktörü uygulanmalıdır. Farklı çark tipleri için hız artışıyla birlikte yük kapasitesi varyasyonunu bildiren yüzdeler, aşağıdaki tabloda gösterilmektedir.

▲ önerilmez

• Üstüne takılı parçaların mekanik hareketi

Üstüne takılı bir tahrik bulunan ekipmanlar (tahrik dişlisi bulunan ekipmanlar – kendinden çalışır ekipmanlar) için çarklar belirli stres ve gerilime maruz bırakılmıştır. Yükü desteklemesinin yanı sıra tahrik dişlileri çarkın ve dolayısıyla ekipmanın ilerlemesini sağlayan tanjant stresini aktarmalıdır. Ek olarak tahrik dişlisi kapağı daha fazla strese maruz bırakılmıştır. Özellikle, kendinden çalışan ekipmanlar için çarkları ve döner tekerlekleri seçerken aşağıdaki faktörler göz önünde bulundurulmalıdır:

• deliğe uygulanan düz veya bilye şeklinde yatağının tipi;
• şaft/delik kaplin toleransları;
• şaft malzemesi ile ilişkili delik malzemesi;
• hareket aktarım parçasının başlatma ve durdurma frekansı;
• ters yöne çevirme;
• geçici aşırı yüklerin bulunması.

Birçok faktör değerlendirildiği için, kendinden çalışan ekipmanlara uygulamak için çarklar ve döner tekerlerin seçimi için ELESA S.p.A. ile temasa geçmenizi öneririz.